بیرون زدگی دیسک گردن و درگیری ریشه اعصاب گردنی (Cervical Radiculopathy)
رادیکولوپاتی گردنی (درگیری ریشه اعصاب گردنی) معمولا با درد انتشاری به اندام فوقانیبروز می کند. نشانه های دیگر آن شامل ضعف عضلانی، کاهش حس و رفلکس ها در معاینه می باشند. شایعترین علت رادیکولوپاتی، بیرون زدگی دیسک و آرتروز مفاصل گردنی هستند. شایعترین عصب درگیر، عصب C7 است که از بین مهره های ۶ و ۷ بیرون می آید. علل ایجاد درد شامل التهاب، اثر فشاری و آسیب عصب می باشند.
علایم
شکل و مسیر درد معمولا مشخص و آناتومیکال است و توسط پزشکان مجرب، عصب مربوطه، قابل تشخیص است. مهم تشخیص آن دسته علایم است که تیپیک نیستند و ممکن است با بیماری های دیگر اشتباه شوند. اگر علایم با سرفه و عطسه، خم کردن سر به عقب (extension)، خم کردن (bending) یا چرخاندن (rotation) به سمت درد تشدید شوند، یبشتر ولی افزایش آن با دویدن و غذا خوردن، کمتر به نفع رادیکولوپاتی (فتق دیسک) می باشند. احساس گزگز و مور مور، بی حسی و ضعف در بخصوص دست، جزو علایم دیگر می توانند باشند.
دو مورد بسیار مهم که باید پزشکان مد نظر داشته باشند:
بیماری قلبی است که می تواند چنین تابلویی داشته باشند و مشاوره متخصص قلب برای ایشان واجب است.
میلوپاتی یا آسیب نخاعی است که در بیماران با بیرون زدگی دیسک و معمولا با علایم دوطرفه همراه می باشند و باید بصورت دوره ای توسط متخصص طب فیزیکی و توانبخشی از نطر نشانه های UMN بررسی شوند.
علت اهمیت این دو مورد، عوارض و ناتوانی های بعضا جبران ناپذیری است که می توانند بروز کنند.
تشخیص
اصل تشخیص طبق معمول بر اساس شرح حال و معاینه دقیق و کلی (شامل بررسی راه رفتن، انجام مانورهای تخصصی، معاینات نورولوژیک و …) می باشد.
یک تست غربالگری ساده این است که از بیمار می خواهیم دست خود را به بالای سر یا به پشت کمر ببرد و در صورت کاهش درد، بیشتر به نفع رادیکولوپاتی است.
توجه داشته باشید که بیماریهای بسیار متنوعی مثل درگیری اعصاب محیطی در مچ و آرنج (سندرم تونل کارپال و کوبیتال)، مشکلات عضلانی-تاندونی-استخوانی، بیماری شانه، تومورها، عفونت ها و آسیب های نخاعی ممکن است با رادیکولوپاتی عوضی گرفته شوند.
راه های تشخیصی دیگر:
– MRI: بهترین انتخاب برای دیدن فتق دیسک و ریشه های عصبی است و یک تست حساس به حساب می آید و بسیار کمک کننده است. تنها اشکال آن، مثبت کاذب زیاد آن است چون در بسیاری از افراد حتی بدون علامت ممکن است بیرون زدگی دیسک دیده شود که این خود می تواند پزشک را گمراه کند.
– گرافی ساده ویا CT scan: فقط در شک به تروما و ضربه، عفونت، کانسر و بیماری های التهابی لازم هستند.
– نوار عصب و عضله (EMG-NCS): یک تست اختصاصی بحساب می آید و مثبت آن (وجود درگیری) باارزش است و به نوعی مکمل MRI محسوب می شود. مواردی که معمولا نوار عصب و عضله درخواست می شود شامل:
عدم همخوانی بین معاینات و تصویربرداری
تشخیص مشکوک و غیرقطعی
شک به بیماری عصبی یا عضلانی همراه
تشخیص علت ضعف عضلانی در بیماری که همکاری مناسب در معاینه ندارد (ارادی یا غیر ارادی) یا به علت درد قادر به اعمال نیرو نیست (give away weakness).
توجه: نوار عصب و عضله در ۳ هفته اول آسیب عصب، آسیب عصب صرفا حسی و یا خفیف بودن آن، می تواند نرمال باشد.
درمان
قدم اول درمان غیرجراحی و طب فیزیکی است و شامل کنترل درد و التهاب، آموزش های لازم و دادن اطمینان مجدد که ۷۰ تا ۸۰% بیماران با رادیکولوپاتی (دیسک و غیره)، با درمان های غیرجراحی جواب مناسبی می گیرند.
– دارو درمانی (NSAIDs، استروئید کوتاه مدت، دراوهای ضد درد غیرنارکوتیک و شاید نارکوتیک به عنوان خط آخر).
– باید به بیمارن آموزش داده شود که کارهای روزانه معمول خود را به همراه انجام ورزش های کششی خفیف و ماساژ یخ ادامه دهند. توصیه می شود از “گردن بند طبی” استفاده نشود مگر نوع نرم آن (soft collar) و حداکثر بمدت یک هفته.
فاز توانبخشی درمان، شامل کشش یا ترکشن، ماساژ، موبیلیزه کردن و مانیپولاسیون، فیزیوتراپی، طب سوزنی تخصصی می باشند. در بیمارانی علیرغم بهبود درد، دچار مشکل مداوم در حرکت گردن و یا ضعف عضلانی اندام فوقانی هستند نیاز به ورزش های پیشرفته (کششی و تقویتی عضلات پارااسپاینال گردن، کمربند شانه و ناحیه کمر) دارند که باید توسط متخصص طب فیزیکی و توانبخشی تجویز گردد. در ادامه اصلاح سبک زندگی روزانه و کاری بسیار مهم است از جمله اصلاح شکل نشستن و پوزیشن گردن، پشت و پاها، استفاده هدست تلفن (headset)، کتابیار (book-stand) و …
– توجه شود دردهای ناشی از دیسکوپاتی، معمولا درد با منشا مختلط (mixed) هستند و بهتر است دارودرمانی در فاز توانبخشی شامل هر دو گروه دردهای نوروپاتیک و سوماتیک باشد، یعنی مثلا ترکیب “آمی تریپتیلن یا گاباپنتین” با “استامینوفن یا دیکلوفناک”.
– در صورت عدم بهبود علایم با روش های درمانی غیرتهاجمی بعد از ۴ تا ۶ هفته، تزریق های ستون فقرات مرحله بعدی درمان هستند (البته بشرطی که واقعا درمان کامل انجام شده باشد) که می توانند در صورت پاسخ مناسب، ۳ بار در سال تکرار شوند.
– درمان جراحی خط آخر است و فقط در این سه حالت باید انجام شود:
ضعف پیشرونده عضلات (در معاینه)
میلوپاتی یا آسیب نخاع گردنی
درد مداوم، طاقت فرسا و مقاوم به درمان های غیرجراحی
نکته مهم: پس هر گردن یا کمر دردی با بیرون زدگی دیسک در MRI، عمل نمی خواهد!!
جهت ویزیت و مشاوره با تلفنهای موجود در سایت تماس حاصل فرمایید.
دکتر مرتضی رحیمی،متخصص طب فیزیکی و توانبخشی
