- نویسنده : مرتضی رحیمی اقدس
- بازدید : [۱۸۱۳] مشاهده
توانبخشی بعد از عمل جراحی ستون فقرات (Spinal Post-op Rehabilitation)
توانبخشی بعد از عمل به اندازه خود عمل اهمیت دارد و می تواند در کاهش عوارض بعد از عمل، بهبودی علایم فرد و کیفیت زندگی او بسیار تاثیرگذار باشد. جراحی کمر هم از این قاعده مستثنی نیست و در بسیاری از کشورهای پیشرفته و بیمارستان های معتبر مشاوره طب فیزیکی و توانبخشی بعد از عمل (قبل از ترخیص از بیمارستان) و بعدا به صورت سرپایی در کلینیک انجام می گردد تا در ضمن بهبود نتایج جراحی به پیشگیری از مشکلات بعدی و ارتقاء کیفیت زندگی بیماران کمک بیشتری شود.
علم “طب توانبخشی” همان طور که می دانیم از همه ابعاد بیماران را مورد بررسی قرار می دهد و بدن بیمار را به صورت یک زنجیره بیومکانیک به هم پیوسته می بیند و در فردی که مثلا مشکل کمری دارد، دیگر قسمت های بدن که می توانند در بروز بیماریهای کمر نقش داشته باشند را نیز مهم می داند و بهبود کامل را مشروط به اصلاح کلیه موارد می داند. پس به طور مثال برای بهبود کمر درد پا، زانو، لگن، گردن و غیره همگی مهم هستند.
مراقبت های بعد از عمل (Post-op Care):
زخم و پانسمان (Wound and dressing)
در صورتی که زخم ترشحات خونابه ای داشته باشد، پانسمان باید مکررا تعویض گردد. در صورتی که ترشحات بیش از دو روز ادامه پیدا کند باید به جراح اطلاع داده شود.
در صورت استفاده از نخ غیر قابل جذب، برداشت نخ تقریبا ۷ تا ۱۰ روز بعد از عمل انجام خواهد شد. معمولا استحمام بعد از ترخیص از بیمارستان بلامانع است ولی توصیه می شود به علت مرطوب شدن محل زخم حتما بعد از حمام، زخم با حوله ای تمیز خشک و روی آن با چند تا گاز استریل خشک پوشانده شود.
حرکت (Movement)
بیمار باید بداند حداقل ۶ هفته ترمیم کامل کلیه قسمتهایی که در حین عمل بریده شدند (از جمله عضله، لیگامان، استخوان، پوست، عروق و اعصاب) زمان می برد.
توجه: در صورتی که جراح برای پایداری بیشتر ستون فقرات مجبور به استفاده از ابزارهای فلزی (تیتانیوم، پلاتین و غیره) شده باشد، ترمیم و اتصال کامل آن به استخوان بعضا تا ۶ ماه به طول می انجامد.
راه رفتن بیمار قبل از ترخیص از بیمارستان باید توسط متخصصطب فیزیکی و توانبخشی (در صورت درخواست مشاوره توسط جراح) یا خود جراح بررسی شود تا از توانایی راه رفتن، قدرت و تعادل مشکلی نداشته باشند.
نکته: حرکت شاید مهمترین دغدغه بیمار بعد از عمل ستون فقرات باشد.
توجه: نشستن، درازکشیدن، ایستادن و راه رفتن بعد از عمل حتی از همان ابتدا بلامانع هستند. بالا رفتن از پله به صورت یکی یکی ممکن است ولی بهتر است ابتدا با نظارت پزشک یا همراه بیمار باشد.
توجه: از انجام حرکات تکراری و ناگهانی مثل حرکاتی چون خم شدن و دولا شدن، چرخش، بالارفتن از نردبان و بشین پا شو تا سه ماه جدا باید خودداری شود.
توجه: از بلند کردن اجسام سنگین تر از ۳٫۵ کیلوگرمی تا ۱٫۵ ماهباید اجتناب شود. بلند کردن اجسام از روی زمین بدون خم کردن کمر و فقط با خم کردن زانو باشد.
توجه: باید دقت شود تا اشیاء ریز یا هر وسیله ای در کف منزل نباشد تا احتمال زمین خوردن افزایش نیابد.
ورزش و تمرین (Exercise)
ورزشهای ترکیبی بهترین نوع تمرینات هستند. باید توجه داشته باشید نوع تمرینات در ۱٫۵ تا ۳ ماه اول بسته به صلاحدید پزشک و روش عمل انجام شده متفاوت و قاعدتا سبک باید باشد.
ورزش های بی هوازی مثل تمرینات تقویتی و کششی اندامها، ورزش های هوازی مثل پیاده روی روی سطح غیرشیبدار و آب درمانی بسیار مفید و بی خطر هستند.
توجه: از دراز نشست، پریدن، شیرجه زدن، لگد زدن و حرکات چرخشی باید به شدت پرهیز کرد. استفاده از دوچرخه متحرک و ثابت، اسکی فضایی، تردمیل و ورزشهای پله ای نیز در یک تا سه ماه اول باید اجتناب کرد، مگر پزشک متخصص به شما اجازه این فعالیت ها را بدهد.
ورزش ها باید کاملا با تجویز پزشک متخصص باشد تا در ادامه بیمار دچار عوارض ناخوشایند نشود.
توجه: در صورت بروز درد به دنبال ورزش، یا کمر همچنان تحریک پذیر است یا تکنیک تمرینات غلط می باشد.
بعد از سه ماه انتظار داریم بیمار فعالیت های روزمره خود را بدون درد انجام دهد، بتواند ۹ کیلوگرم را به راحتی بردارد و ۳ کیلومتررا در عرض ۳۰ دقیقه راهپیمایی کند.
استحمام (Bathing)
در سه ماه اول استفاده از “وان” ممنوع است. پیشنهاد مناسب در این مدت استحمام به صورت نشسته روی صندلی و زیر دوش می باشد.
تغذیه (Nutrition)
یکی از عوامل موثر در بهبود و ترمیم تغذیه می باشد. مهمترین مورد، دریافت پروتئین، ویتامین ها و کالری کافی از مواد غذایی در کنار اصلاح کم خونی می باشد.
بریس یا ارتوز (Brace)
استفاده از کمربند، گردنبند و یا پشت بند معمولا در عمل های ساده، تا “دو هفته” کافی است. ولی در برخی عمل ها که چند مهره عمل شده اند یا از ابزارهای فلزی استفاده شده است مدت طولانی تری (تا سه ماه) نیاز خواهد بود.
رانندگی (Driving)
معمولا اجازه رانندگی از هفته چهارم بعد از عمل بلامانع است مگر اینکه در زمان استفاده از پدال ها بیمار دچار درد شود. بیمار باید دقت کند تا از نشستن طولانی مدت در ماشین پرهیز کند. توصیه می شود هر نیم تا یکساعت از ماشین بیرون بیاید و چند دقیقه ای پیاده راه برود.
خوابیدن (Lying in bed)
خوابیدن بهتر است روی تشک خیلی نرم نباشد. پوزیشن خواب بسیار مهم است و بیمار باید مواظب باشد تا در حین خواب، نپیچد یا خیلی خم نشود (پوزشن جنینی) و دمر نخوابد.
نشستن (Sitting)
در ۱ ماه اول باید از نشستن طولانی مدت بیش از ۳۰ دقیقهپرهیز کرد. هنگام نشستن حتما باید تکیه گاه باشد تا ستون فقرات به آن تکیه کند. ترجیحا از پشتی نباید استفاده کرد.
داروها (Medication)
در ۶ ماه اول ترجیحا بهتر است از داروی استروئید (کورتون) و ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن و ایندومتاسین و غیره استفاده نشود. تجویز استامینوفن و داروهای نارکوتیک برای درد مناسبترند.
ویزیت مجدد (Office visit)
بعد از عمل جراحی، بیمار باید توسط جراح و متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ویزیت های مکرر تا ۶ ماه داشته باشند تا جراح از نظر وضعیت عمل (با معاینه و گرفتن عکس کمر) و متخصص طب فیزیکی و توانبخشی از نظر توانبخشی دستورات لازم را بدهند.
توجه: این کار تیمی در بسیاری از کشورهای پیشرفته و برخی بیمارستان های دانشگاهی ایران در حال انجام است.
سیگار کشیدن (Smoking)
در ۶ ماه اول به علت اهمیت استخوان سازی در محل عمل، باید از سیگار کشیدن توسط بیمار (اولیه) و اطرافیان (ثانویه) پرهیز شود. چون سیگار یکی از عوامل کاهش تراکم استخوان می باشد.
خستگی (Fatigue)
یکی از عوارض بعد از عمل در ۴ ماه اول، خستگی است که معمولا به علت سندرم تحلیل، کم خونی و افسردگی می باشد. بهترین راه حل پیشگیری و درمانی شروع هر چه زودتر ورزش است. البته برخی داروهای بدون عارضه نیز برای خستگی قابل تجویز هستند.
تغییرات وزن (Weight changes)
افزایش وزن به علت کم تحرکی و دریافت کالری بیش از حد وکاهش وزن به علت سوء تغذیه می توانند رخ دهند و از هر دوی این موارد باید اجتناب شود چون هر دو مورد باعث تغییر نتایج عمل و تاخیر در ترمیم می شوند. در بیمارانی که قبل از عمل چاق هستند، بعد از عمل باید برنامه تمرینی و غذایی مناسبی داشته باشند.
فعالیتهای تفریحی (Recreational)
فعالیتهای تفریحی و ورزشی مثل فوتبال بازی کردن و غیره همگی بسته به نوع جراحی (نظر جراح) و پیشرفت روند توانبخشی و علایم بیمار دارد. این فعالیت ها معمولا با محدودیت هایی هر چند کم نسبت به قبل از عمل همراه خواهد بود.
جهت دریافت اطلاعات بیشتر با تلفنهای ۰۹۳۷۱۵۷۴۷۷۱_۰۴۱۳۳۳۶۸۹۸۶ تماس حاصل فرمایید.
دکتر مرتضی رحیمی،متخصص توانبخشی
