- نویسنده : مرتضی رحیمی اقدس
- بازدید : [۱۴۶۶] مشاهده
بیرون زدگی دیسک و رادیکولوپاتی کمر (Lumbar radiculopathy)
رادیکولوپاتی کمر یا همان آسیب ریشه عصب (اعصابی که از بین مهره ها به سمت اندام تحتانی کشیده شده اند و عصب دهی آنها را بر عهده دارند)، می تواند در زمینه التهاب عصب (radiculitis) در بیماریهای متابولیک مثل دیابت یا در اثر فشار، بعلت پارگی و فتق دیسک یا آرتروز مفصل و برجستگی استخوانی ناشی از آن، رخ دهد.
نامهای غیرعلمی این بیماری، “درد سیاتیکی” یا “پارگی دیسک” است.
شایعترین علت بروز رادیکولوپاتی، فتق دیسک یا دیسکوپاتی است ولی باید توجه داشت که فتق دیسک بتنهایی و بدون اثر فشاری روی عصب، بندرت باعث ایجاد درد می شود مگر التهاب موقت عصب در اثر خروج مواد داخل دیسک.
این بیماری در سنین بین ۴۵ تا ۶۵، مردان، افراد با مشاغل سنگین، چاق و سیگاری بیشتر دیده می شود.
علایم
شایعترین علامت، درد است. شدت و محل درد متنوع است ولی اغلب با ایستادن، نشستن، عطسه و سرفه کردن تشدید می شود. درد معمولا از ناحیه کمر شروع و بعد به اندام تحتانی منتشر می شود. البته ممکن است درد فقط در ناحیه کمر، باسن، ران، ساق و یا پا باشد.
از علایم شایع دیگر، احساس خواب رفتگی، سوزن سوزن شدن، گزگز و مورمور اندام می باشند (درد نوروپاتیک). علامت های شامل کاهش قدرت عضلات و موارد کمتر شایع مثل درگیری مثانه و روده بخصوص احتباس ادرار (در موارد شدیدتر).
تشخیص
اصلی ترین رکن تشخیص، شرح حال دقیق و معاینه بالینی عصبی و اسکلتی-عضلانی بیمار است. باید توجه داشت که مشکلات ساده ای مثل کوتاهی عضلات ممکن است با علایم ناشی از رادیکولوپاتی اشتباه شوند.
توجه: انجام تست های پاراکلینیکی تشخیصی در بسیاری از بیماران لازم نمی باشند. در غیر اینصورت، با دو هدف انجام می شوند: تأیید تشخیص و تعیین علت بیماری.
۱٫ تصویربرداری (Imaging)
– عکس ساده رادیولوژی، معمولا قدم اول برای کمردرد می باشد ولی کمتر در بیمار مشکوک به رادیکولوپاتی استفاده می شود مگر وجود سابقه تروما (ضربه) و احتمال شکستگی، شک به بدخیمی و یا لیزخوردگی مهره.
– سی تی اسکن (CT scan)، مثل عکس ساده عمل می کند و بیشتر برای مشاهده استخوان کاربرد دارد با این تفاوت که دقت بیشتر دارد و تنگی کانال تخاعی را نیز بخوبی نشان می دهد.
– MRI، وسیله مناسبی برای تشخیص محل آسیب و اقدامات درمانی مثل تزریق موضعی استروئید و یا جراحی می باشد و یک تست تشخیصی با حساسیت بالا بحساب می آید.
نکته مهم: اکثر موارد فتق یا بیرون زدگی دیسک در MRI، بصورت تصادفی در بیماران بدون علامت، دیده می شوند و مطالعات معتبر و متعدد نشان داده اند که ۷۰-۳۰% افراد بدون علامت، دچار فتق دیسک در MRI خود می باشند. این موضوع مهم باید در نظر گرفته شود که صرفا بر اساس تصویربرداری، نباید تشخیص و درمان انجام شود و توصیه می شود حتما قبل از اینکه تصمیم به جراحی بگیرید، با یک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در این خصوص مشورت بفرمائید.
۲٫ نوار عصب و عضله (الکترومیوگرافی یا EMG-NCS)
این تست برای تشخیص این بیماری بسیار مفید است و مزیت اصلی آن نسبت به MRI این است که در افراد بدون علامت، بندرت غیرنرمال است و یک تست تشخیصی با اختصاصیت بالا است.
درمان
هدف از درمان، کاهش التهاب و درد ایجاد شده و بهبود رادیکوپاتی علیرغم مشکل زمینه ای موجود است.
درمان ابتدا بصورت غیرجراحی و طب فیزیکی است.
قدم اول، استراحت نسبی و خودداری از فعالیت هایی مثل بلند کردن اشیاء سنگین و خم شدن است چون این موارد باعث افزایش فشار داخل دیسک می شوند.
درمانهای ترکیبی شامل اصلاح سبک زندگی، دارودرمانی، ورزش درمانی (برنامه های پایدار کننده ستون فقرات)، فیزیوتراپی، طب سوزنی، مانیپولاسیون (درمان دستی) و دیگر درمان های سنتی می باشند.
شاید مهمترین روش درمانی، ورزش باشد که بیماران همیشه باید در زندگی روزمره خود مدنظر قرار دهند و تمرینها محدود به دوره همراه با درد نباشد. ورزشها باید با نظر پزشک متخصص انجام گردند.
تزریق اپیدورال استروئید (ESI) و ترنس فورامن (تزریق های بین مهره ای از ناحیه کمر)، از راه های درمانی مناسب بخصوص در موارد حاد (سه ماه اول) رادیکولوپاتی هستند.
درمان جراحی در رادیکولوپاتی و فتق دیسک، فقط در سه حالت باید انجام شوند و در غیر اینصورت، لزومی به انجام آن نیست:
فتق دیسک مرکزی بشرط: “بی اختیاری یا احتباس روده ای یا مثانه ای و ضعف دوطرفه اندام های تحتانی در معاینه پزشک (جراحی اورزانس)
ضعف یا کاهش قدرت عضلانی پیشرونده (در معاینه پزشک)
عدم پاسخ درد قابل توجه بیمار به درمانهای غیرجراحی مرتب و کامل.
جهت اطلاعات بیشتر درمورد عمل بسته دیسک کمر،با تلفنهای موجود تماس حاصل فرمایید.
دکتر مرتضی رحیمی،متخصص طب فیزیکی
